چشمانداز مبهم روابط ایران و اروپا؛ چالشها و فرصتهای دیپلماسی

روابط ایران و اروپا با پیچیدگیها و چالشهایی روبروست که مانع از ایجاد اعتماد متقابل و راهحلهای پایدار میشود. تحلیلگران معتقدند این وضعیت به دلیل دیدگاههای متناقض دو طرف و نبود سازوکارهای کارآمد برای اعتمادسازی به وجود آمده است.
یکی از مسائل کلیدی، اختلافات بر سر موضوعات هستهای و برداشتهای متفاوت اروپا از همکاریهای ایران با دیگر کشورها، از جمله روسیه، است. اروپا ایران را به همکاریهای پهپادی و موشکی با روسیه متهم میکند، در حالی که تهران این ادعاها را رد کرده و از سیاستهای دفاعی خود دفاع میکند. همچنین، اروپا از فعالیتهای منطقهای ایران، از خاورمیانه تا قفقاز، نگران است و تلاش دارد تغییراتی در سیاستهای داخلی و خارجی ایران ایجاد کند.
در مقابل، ایران اروپا را به نقض تعهدات برجامی متهم میکند و معتقد است که اقدامات اروپاییها به جای حل مشکلات، بر چالشها افزوده است. ایران همچنین نسبت به بیتوجهی اروپا به مسائلی همچون حقوق بشر در سرزمینهای اشغالی انتقاد دارد و رفتار دوگانه آن را مورد انتقاد قرار میدهد.
در اروپا سه جریان فکری درباره ایران وجود دارد: گروهی که ایران را تهدیدی جدی میدانند و به دنبال اعمال فشار حداکثری هستند، گروهی که ایران را تهدیدی متوسط تلقی کرده و سیاست انزوای ایران را پیشنهاد میدهند، و گروهی که ایران را هم تهدید و هم فرصت میدانند و به گفتوگو و تعامل اعتقاد دارند.
در ایران نیز دیدگاهها نسبت به روابط با اروپا متفاوت است. برخی گفتوگو را بینتیجه دانسته و به تاریخچه عدم اعتماد به اروپا اشاره میکنند. گروهی دیگر معتقدند اروپا نقش مستقلی در معادلات جهانی ندارد و مذاکره مستقیم با آمریکا را پیشنهاد میکنند. اما جریان سوم بر تعامل با اروپا و نقش آن در ایجاد امنیت و همکاری منطقهای تأکید دارد.
در نهایت، هر دو طرف نیازمند سیاستهایی عملگرایانه هستند که راه را برای گفتوگوهای سازنده باز کنند. اتخاذ سیاستهای انسدادگرایانه نه تنها به زیان ایران و اروپا، بلکه به زیان امنیت و ثبات منطقهای نیز خواهد بود.