بر اساس گزارشهای رسمی، میزان فرار مالیاتی در سال ۱۴۰۲ حدود ۱۳۸ هزار میلیارد تومان برآورد شده که از این میزان، ۱۴ هزار میلیارد تومان شناسایی و وصول شده است.
مشکلات و چالشهای شفافیت مالیاتی
یکی از چالشهای اساسی در نظام مالیاتی کشور، عدم دسترسی به اطلاعات دقیق و شفاف حسابهای بانکی است. طبق استانداردهای جهانی، زمانی که حساب بانکی برای یک فرد باز میشود، باید سطح درآمد و فعالیت مالی او مشخص شود. اگر مبلغی فراتر از انتظار به حساب واریز شود، معمولاً در همان کشورها اقدامات فوری از جمله مسدودسازی حساب صورت میگیرد. اما در ایران، این اطلاعات بهصورت شفاف و در زمان مناسب به سازمان امور مالیاتی ارائه نمیشود.
نقش تعدد حسابهای بانکی در فرار مالیاتی
شاهین مستوفی، رئیس مرکز بازرسی، مبارزه با فرار مالیاتی و پولشویی، یکی از دلایل اصلی فرار مالیاتی را تعدد حسابهای بانکی اعلام کرد. به گفته او، برخی افراد زیر ۱۵ سال دارای گردش مالی بیش از هزار میلیارد تومان در حسابهای خود هستند. او تأکید کرد که میانگین تعداد حسابهای بانکی به ازای هر فرد در کشور حدود هشت حساب است، در حالی که محدود کردن تعداد حسابهای بانکی به سه حساب میتواند نقش مهمی در کاهش راههای فرار مالیاتی، مانند اجاره دادن کارتهای بانکی، ایفا کند.
ظرفیتهای قانونی برای مبارزه با فرار مالیاتی
طبق مواد ۱۶۹ و ۱۶۹ مکرر قانون مالیاتهای مستقیم، در صورت ارائه اطلاعات دقیق و بهموقع، سازمان امور مالیاتی میتواند از ظرفیتهای پردازشی و دانشگاهی خود برای شفافیت اقتصادی بهرهبرداری کند. مستوفی معتقد است که دسترسی به این اطلاعات میتواند روند مبارزه با فرار مالیاتی را بهبود بخشد، اما تاکنون این اطلاعات بهصورت کامل در اختیار سازمان قرار نگرفته است.
معافیتهای مالیاتی و ضرورت بازنگری
وی همچنین به ضرورت هدفمند کردن معافیتهای مالیاتی اشاره کرد. به گفته او، معافیتهایی که در گذشته به برخی اشخاص یا شرکتها اعطا شده، گاهی باعث ایجاد عدم تعادل در میان فعالان اقتصادی شده است. بهعنوان مثال، معافیتهای ۱۰ ساله برای شرکتهای تولیدی در مناطق کمتر توسعهیافته، پس از پایان این دوره همچنان ادامه یافته و ناترازیهایی ایجاد کرده است.
اجرای قوانین مالیاتی
مستوفی تأکید کرد که سازمان امور مالیاتی مجری قانون است و بر اساس احکام قانونی، مالیاتها را محاسبه و مطالبه میکند. او افزود که هر شغل و حرفهای احکام جداگانهای برای مالیات دارد و این موضوع شامل مالیات بر حقوق نیز میشود.
راهکارهای پیشنهادی
- کاهش تعداد حسابهای بانکی به سه حساب برای هر فرد
- ارائه اطلاعات دقیق و بهموقع از حسابهای بانکی به سازمان امور مالیاتی
- بازنگری در معافیتهای مالیاتی و جلوگیری از ناترازی اقتصادی
- استفاده از ظرفیتهای دانشگاهی برای پردازش اطلاعات مالی
کاهش فرار مالیاتی و ایجاد شفافیت اقتصادی، علاوه بر کاهش هزینههای اضافی دولت، میتواند نقش مهمی در توسعه پایدار اقتصادی کشور ایفا کند.
